ÖDEME HİZMETİ VE ÖDEME SİSTEMİ

 

ÖDEME HİZMETİ VE ÖDEME SİSTEMİ

 Yazımızın başlığı olan ve genelde aynı anlamda kullanılan bu kavramlar hakkında bilgi vermek isterim. Bankacılık, PTT ve Ödeme ve Elektronik Para sisteminde kullanılan bu kavramlar genelde aynı anlamda kullanılmakta olup aslında birbirinden farklı, kendi içerisinde birbirine bağlı olan kavramlardır.

 Yazımızın başlığının ilk ifadesi olan Ödeme hizmetleri nedir öncelikle bunu açıklamaya ve örnekle pekiştirmeye çalışalım. ÖDEME HİZMETİ, kullanıcının ödeme hesabına ya da ödeme hesabı bulunmaksızın yapılan para transferleri ile gerçekleşen işlemleri içerir. Ödeme hesabının işletilmesi, ödeme aracının ihracı-kabulü, mobil ödemelere ilişkin hizmetler, para havaleleri veya fatura ödemeleri de bu kapsamda yer alır. Örneğin bir müşteri banka, PTT ve ödeme ve elektronik para kuruluşundaki hesabından, başka bir banka veya ödeme ve elektronik para kuruluşu hesabına para gönderdiği zaman, banka, ptt ve ödeme ve elektronik para kuruluşu müşterilerine sunduğu her türlü hizmet ödeme hizmeti kapsamına girer. Bu durumda, bankalar, PTT ve ödeme ve elektronik para kuruluşları ödeme hizmeti sağlayıcısı; müşteri ise hizmet kullanıcısıdır.

Yazımızın ikinci ifadesi olan ÖDEME SİSTEMİ ise, bankalar, PTT ve Ödeme ve Elektronik para kuruluşları söz konusu parayı kendi aralarında aktardığı zaman kullandığı özel altyapıyı ifade eder. Örnek vermek gerekirse, bugün kullanmakta oluğumuz Havale, Eft ve Fast bir ödeme sistemidir.

 Ödeme Sisteminin Çalışma prensibini iş akış görseli ve açıklamalarla daha anlaşılır hale getirelim,

 

1- Para göndermek isteyen müşteri, sisteme üye (sistemin katılımcısı) olan bankasına gerçekleştirmek istediği para transfer işlemi için ödeme emri verir.

2-Müşterisinden ödeme emrini alan banka, işlemle ilgili transfer emrini sisteme iletir.

3-EFT Sistemi aracılığıyla, paranın kaydi olarak (sadece elektronik kayıtlarda mevcut olacak şekilde) gönderici banka hesabından alıcı banka hesabına geçmesi sağlanır.

4-Alıcı banka, işlemin durumu hakkında bilgilendirilir.

5-Alıcı banka, sistemden gelen "işlem gerçekleşti" bilgisi üzerine, müşterisi olan alıcıya parayı öder.

        Bu akışta kullanılan ödeme araçları; ödeme hizmeti sağlayıcısı ile kullanıcısı arasında belirlenen ve ödeme hizmeti kullanıcısı tarafından ödeme emrini vermek için kullanılan kart, cep telefonu, şifre gibi kişiye özel araçlardır. 

        Günümüz ekonomisinde yer alan tüm aktörler farklı amaçlarla ödeme işlemi gerçekleştirmektedir. Bu sistemin üyesi kuruluşlar sisteme bağlanarak kendi aralarında her türlü ödeme işlemini yapabilir.

     Ödeme sistemleri, çok sayıda ve karmaşık bir yapıda olan bankalar arası para gönderme işlemlerinin hatasız ve hızlı bir şekilde yapılmasını sağlar.

    Kullanılan ödeme sistemleri için Takas ve Mutabakat kavramları bulunmaktadır, bu iki kavram oldukça önemli ve ödeme sistemleri için ayrılmaz bir süreçtir.

Takas; sisteme gönderilen transfer emirlerinin aktarımı, bu emirlerin karşılıklı olarak iletilmesi, provizyon alınmasına aracılık edilmesi ve bazı durumlarda bu emirlerin netleştirilmesi işlemlerini kapsar.

Mutabakat ise; iki ya da daha fazla taraf arasındaki fon ya da menkul kıymet aktarımından kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesini ifade eder.

 Buna göre, EFT Sisteminin anlatıldığı yapıda 2 ve 4 numaralı adımlar takas, 3 numaralı adım ise mutabakat işlemidir. 1 ve 5 numaralı adımlar ise bankalar ile müşterileri arasında gerçekleşen ödeme hizmetlerine ilişkin işlemlerdir.

Kullandığımız bankacılık, PTT ve Ödeme ve elektronik para kuruluşların sağlamış olduğu ödeme sistemleri ve ödeme hizmetlerinin arka planda işleyiş sürecini paylaşmaya çalıştık, yeni bir yazıda görüşmek üzere, keyifli günler.

Kaynak : TCMB