Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarında Uyum Yükümlülüğü
Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarında Uyum Yükümlülüğü
Bilindiği üzere 21.08.2022 tarihli resmi gazetede yayımlanan tebliğ ile 13 Elektronik para ve 3 Ödeme kuruluşu olmak üzere toplamda 16 kuruluşa Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından faaliyet izni verildi. Resmi gazete ilan edilen faaliyhet izinleri ile birlikte kuruluşlar aynı zamanda MASAK kapsamında 5549 Sayılı "Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun" ve "Suç Gelirlerinin Aklanmasının Ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik" den de yükümlülüğe girmiş oldular.
Bu bağlamda yeni lisans alan kuruluşlara ve var olan kuruluşlara nacizane küçük bir hatırlatma yapmak istedim.
16.09.2008 Tarih ve 26999 sayılı Resmî Gazete yayımlanan ve 26/2/2021 Tarih ve 31407 Sayılı Gazete ile yapılan değişiklik ile "Suç Gelirlerinin Aklanmasının Ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik" doğrultusunda kuruluşların uyum programı kapsamında yükümlülükleri belirlenmiştir. Belirlenen bu yükümlülükler şu şekildedir.
- Kurum politika ve prosedürlerinin oluşturulması
- Kurum politikası taahhüt formu
- Uyum görevlisi ve uyum görevlisi yardımcısı atanması
- Uyum görevlisi olarak atanacaklarda aranan şartlar
- Uyum birimi
- Uyum görevlisinin ve uyum görevlisi yardımcısının görevinden ayrılması
- Finansal grup uyum görevlisi atanması ve uyum birimi
Tanımlar
Bakanlık: Hazine ve Maliye Bakanlığını,
Başkanlık: Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığını,
Uyum Görevlisi : Kanun ve Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan mevzuatla getirilen yükümlülüklere uyumu sağlamak amacıyla istihdam edilen ve gerekli yetkiyle donatılmış görevliyi,
Uyum birimi: Uyum görevlisine bağlı olarak çalışan ve uyum programının yürütülmesiyle görevli çalışanlardan oluşan birimi,
Uyum programı: Suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesine yönelik olarak oluşturulacak olan ve 5 inci maddede kapsamı belirlenen tedbirler bütününü,
Finansal grup: Merkezi Türkiye’de ya da yurt dışında bulunan bir ana kuruluşa bağlı veya bu kuruluşun kontrolünde bulunan Türkiye’de yerleşik finansal kuruluşlar ile bunların şube, acente, temsilci ve ticari vekil ve benzeri bağlı birimlerinden oluşan grubu,
Uyum Programı, Suç gelirlerin aklanması ve terörün finansmanı ile kitle imha silahların finansmanını önlemek amacı ile kuruluşlar tarafından oluşturulmalı, uyum programı oluşturmaya yükümlü kurum ve/veya kuruluşlar yönetmelikte "Uyum programı oluşturacak yükümlüler" başlığında şu şekilde aktarılmıştır.
Uyum programı oluşturacak yükümlüler
MADDE 4 – (1) Tedbirler Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan yükümlülerden;
a) Bankalar (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile kalkınma ve yatırım bankaları hariç),
b) Sermaye piyasası aracı kurumları,
c) Sigorta ve emeklilik şirketleri,
ç) Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi (Bankacılık faaliyetiyle sınırlı olmak üzere),
d) Kambiyo mevzuatında belirtilen A grubu yetkili müesseseler,
e) Finansman, faktoring ve finansal kiralama şirketleri,
f) Portföy yönetim şirketleri,
g) Kıymetli madenler aracı kuruluşları,
ğ) Elektronik para kuruluşları,
h) Ödeme kuruluşları (Münhasıran fatura ödemelerine aracılık hizmeti, münhasıran ödeme emri başlatma hizmeti ve münhasıran ödeme hesabına ilişkin bilgilerin sunulması hizmetini sağlayanlar hariç),
olarak tanımlanmıştır.
Kurum politika ve prosedürlerinin oluşturulması
MADDE 9 – (1) Kurum politika ve prosedürleri; Kanun ve Kanun uyarınca çıkarılan yönetmelik ve tebliğlere uygun olacak şekilde, mümkün olduğunca yükümlü nezdindeki (Ek ibare:RG-26/2/2021-31407)(2) finansal grupta grup nezdindeki, ilgili tüm birimlerin katılımının sağlanmasıyla ve uyum görevlisinin gözetim ve koordinasyonunda, yazılı bir şekilde oluşturulur.
(2) Kurum politika ve prosedürleri oluşturulurken, Kanun ve Kanun uyarınca çıkarılan yönetmelik ve tebliğlere aykırı olmamak şartıyla diğer ulusal ve uluslararası kuruluşlarca getirilen tavsiye, ilke, standart ve rehberlerden de faydalanılabilir.
(3) (Değişik:RG-26/2/2021-31407)(2) Yükümlüler faaliyet izninin alınmasını müteakip, uyum görevlisinin atandığı tarihten itibaren en geç otuz gün içinde kurum politikasını oluşturur. Finansal grup ise, uyum görevlisinin atandığı tarihten itibaren en geç otuz gün içinde kurum politikası oluşturur. Kurum politikası aynı süre içinde yönetim kurulu tarafından onaylanır.
(4) (Ek:RG-26/2/2021-31407)(2) Yükümlüler ve finansal grup, ilgili personelini kurum politikaları hakkında bilgilendirir.
(5) (Ek:RG-26/2/2021-31407)(2) Kurum politikasının Başkanlık veya denetim elemanlarınca talep edildiğinde ibrazı zorunludur.
Öncelikle şunu aktarmakta fayda olacağını düşünüyorum. Kurum ve kuruluşlar ilk kuruluş aşamasında danışmanlık faaliyeti kapsamında hizmet aldığı firmalardan temin ettikleri politika ve prosedürlere baktığımızda tüm kurum ve/veya kuruluşlarda aynı olduğunu görebiliriz. Peki bu kurum ve/veya kuruluşlar uyum politika ve prosedürünü oluştururken neye dikkat etmeliler dersek şu şekilde örneklendirmek faydalı olabilir,
- Politika ve Prosedürünün Kurum/kuruluşa özel olmasına,
- Hizmet alanlarına özel olmasına,
- Faaliyetlerine özel olmasına,
- Eğitim politikasının ve sürelerinin belirlenmesine
- Politika ve prosedürün hazırlanmasına ilgili birimlerinde dahil olması
olarak özetleyebiliriz.
Uyum görevlisi ve uyum görevlisi yardımcısı atanması
MADDE 16 – (Başlığı ile Birlikte Değişik:RG-26/2/2021-31407)(2)
(1) Yükümlüler, faaliyet izninin alınmasını müteakip otuz gün içinde uyum programının yürütülmesi amacıyla uyum görevlisi atarlar.
(2) Uyum görevlisi, yönetim kuruluna veya yönetim kurulunun yetkisini devrettiği bir veya birden fazla üyeye bağlı olacak şekilde, münhasıran kurum personeli olarak atanır. Uyum görevlisinin uhdesinde satış ve pazarlamayla ilgili olmamak şartıyla, uyum programının yürütülmesini aksatmayacak diğer görevler bulunabilir.
(3) Yükümlüler, uyum programının yürütülmesi amacıyla uyum görevlisi için aranan şartları ve nitelikleri taşıyan bir uyum görevlisi yardımcısı atarlar. Uyum görevlisi yardımcısı, uyum görevlisine bağlı olacak şekilde münhasıran kurum personeli olarak atanır. Uyum görevlisi yardımcısı, uyum görevlisiyle aynı süre ve usulde atanır.
(4) Uyum görevlisi ve uyum görevlisi yardımcısına ilişkin Ek-2’de yer alan taahhüt formu yönetim kurulu veya yetkisini devrettiği yönetim kurulu üye veya üyeleri tarafından imzalanarak, atanma tarihinden itibaren en geç on gün içerisinde Başkanlığa gönderilir.
(5) Uyum görevlisi, 19 uncu madde kapsamındaki görev ve yetkilerinin bir kısmını veya tamamını, açık bir şekilde ve yazılı olarak uyum görevlisi yardımcısına devredebilir. Söz konusu görev ve yetki devrinin yapılması, uyum görevlisinin bu konudaki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
(6) Başkanlık uyum görevlisi ve uyum görevlisi yardımcısına ilişkin taahhüt formunun içeriğini değiştirmeye yetkilidir. Taahhüt formlarında yapılan değişiklikler Başkanlığın resmi internet sitesi vasıtasıyla duyurulur.
Uyum görevlisi olarak atanacaklarda aranan şartlar
Yönetmelikte şu şekilde belirlenmiştir;
MADDE 17 – (1) 16 ncı madde uyarınca uyum görevlisi olarak atanacak kişilerde aşağıdaki şartlar aranır:
a) T.C. vatandaşı olmak,
b) Kamu haklarından mahrum bulunmamak,
c) Taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanunu ve diğer kanunlar uyarınca ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve diğer kanunlar uyarınca üç yıldan fazla hapis cezasıyla cezalandırılmamış olmak veya mülga 3182 sayılı Bankalar Kanunu ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile 5411 sayılı Bankacılık Kanununun ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun ve ödünç para verme işleri hakkında mevzuatın hapis cezası gerektiren hükümlerine muhalefet yahut mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanunu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu veya diğer kanunlar uyarınca basit veya nitelikli zimmet, zimmet, ihtilas, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlâk kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma veya Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile Devlet sırlarını açığa vurma, Devletin egemenlik alametlerine ve organlarının saygınlığına karşı suçlar, Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, yabancı devletlerle olan ilişkilere karşı suçlar, vergi kaçakçılığı, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve terörün finansmanı suçlarından veya bu suçlara iştirakten hüküm giymemiş olmak,
ç) Türkiye'de (veya denkliği Yüksek Öğretim Kurulu'nca tanınmış yurt dışında) en az dört yıllık eğitim veren yüksek öğretim kurumlarından mezun olmak,
d) 4 üncü maddenin birinci fıkrasında sayılan finansal kuruluşlardan (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile kalkınma ve yatırım bankaları dahil) herhangi birisi nezdinde idareci, uzman veya denetim görevlerinde veya Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde sayılan denetim elemanlığı görevlerinde ya da Başkanlık nezdinde idareci veya uzman görevlerinde en az beş yıl süreyle çalışmış olmak,
e) Yükümlü nezdinde veya yükümlünün iştiraklerinde nitelikli pay sahibi olmamak veya yönetiminde bulunmamak,
f) Yükümlünün nitelikli pay sahibi ortağının, yönetim kurulu üyelerinin veya genel müdürünün eşi veya ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) kan veya sıhrî hısmı olmamak.
Uyum birimi
MADDE 18 – (1) Yönetim Kurulu, uyum görevlisinin bu Yönetmelikle getirilen görev ve sorumluluklarını etkin bir şekilde yerine getirebilmesini sağlamak amacıyla yükümlünün, işletme büyüklüğü, işlem hacmi, şube ve personel sayısı ya da karşılaşabileceği risklerin yüksekliği gibi unsurları göz önünde bulundurarak uyum görevlisine doğrudan bağlı olan ve uyum programının yürütülmesiyle görevli uyum biriminin oluşmasını ve uyum birimine yeterli personel ve kaynak tahsisi yapılmasını sağlar.
(2) Uyum biriminde çalışacak personel, şüpheli işlemlere konu teşkil edebilecek dahili bildirimlerin Kanun ve Kanun uyarınca çıkarılan yönetmelik ve tebliğler ile diğer bilgiler ışığında değerlendirilmesi sürecinde görev alabilir, ancak işlemin şüpheli işlem olarak Başkanlığa bildirilip bildirilmemesine karar veremez ya da Başkanlığa doğrudan şüpheli işlem bildiriminde bulunamaz. Şüpheli işlem kapsamında uyum görevlisine yapılan dahili bildirimler de gizlilik kapsamında olduğundan, personelin bu yükümlülüğü ihlal etmeyecek şekilde çalışması için gereken tedbirler yönetim kurulu ve uyum görevlisi tarafından alınır.
Uyum birimi için ufak bir hatırlatma yapmakta fayda var, bir çok şirkette uyum birimi operasyon birimi gibi konumlandırılmış olup aslında izleme ve kontrol yapan, tespitler doğrultusunda ise ilgili birimleri gerekli aksiyon almasını sağlayan bir yapıda olması gerektiği ayrıca Şüpheli işlemler konusunda yönetim kurulu dahil sayısal veri hariç herhangi bir veri paylaşmaması gerektiği yönetmelik ve kanun ile de güvence altına alındığını hatırlatmak isterim.
Uyum görevlisinin ve uyum görevlisi yardımcısının görevinden ayrılması
MADDE 20 – (Başlığı ile Birlikte Değişik:RG-26/2/2021-31407)(2)
(1) Uyum görevlisinin veya yardımcısının bu Yönetmelik ile aranan şartları kaybetmesi veya bu şartları haiz olmadığının sonradan anlaşılması veya görevinden ayrılması halinde, durum yükümlü tarafından ayrılış tarihinden itibaren on gün içinde Başkanlığa yazılı olarak bildirilir ve 16 ncı madde hükümlerine göre yeni atama ayrılış tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde yapılır. Atamaya ilişkin Ek-2’de yer alan taahhüt formu yönetim kurulu veya yetkisini devrettiği yönetim kurulu üye veya üyeleri tarafından imzalanarak, atanma tarihinden itibaren on gün içinde Başkanlığa gönderilir.
(2) Uyum görevlisi birinci fıkra kapsamında yeniden atanana kadar, yerine uyum görevlisi yardımcısı vekalet eder.
Bu konu önemli ve bazı kuruluşlar tarafından görmezden gelip bildirim yapılmadığı ve akabinde MASAK tarafından tespitinde ise uyarı ve cezai işlemler yapıldığını, olası personelin işten ayrılması durumunda gerekli aksiyonların alınması gerektiğini hatırlatmış olalım.
Yeni lisans alan kuruluşlar içerisinde finansal grup olan yada olma ihtimali olan kuruluşlar olması nedeniyle bu kuruluşlar için de 26.02.2021 tarihinde yayımlanan yönetmelikle eklenen maddeyi hatırlatmakta fayda olacaktır.
Finansal grup uyum görevlisi atanması ve uyum birimi
MADDE 20/A – (Ek:RG-26/2/2021-31407)(2)
(1) Finansal grup, grup seviyesinde uyum programının yürütülmesi amacıyla ana finansal kuruluşun uyum görevlisini, finansal grup uyum görevlisi olarak belirler. Ana finansal kuruluşun uyum görevlisi yardımcısı ise finansal grup uyum görevlisi yardımcısı olarak belirlenir. Finansal grup uyum görevlisi ve yardımcısı, ana finansal kuruluşun yönetim kuruluna veya yönetim kurulunun yetkisini devrettiği bir veya birden fazla üyeye bağlı olacak şekilde atanır ve atamaya ilişkin olarak 16 ncı maddenin üç ila beşinci fıkraları uygulanır.
(2) Finansal grup uyum görevlisinin görev ve sorumlulukları şunlardır:
a) Finansal grubun Kanun ve Kanun uyarınca çıkarılan düzenlemelere grup seviyesinde uyumunu sağlamak amacıyla gerekli çalışmaları yapmak ve Başkanlıkla gerekli iletişim ve koordinasyonu sağlamak.
b) Finansal grubun politika ve prosedürlerini oluşturmak ve grubun politikalarını yönetim kurulunun onayına sunmak.
c) Finansal grubun risk yönetimi politikasını oluşturmak, risk yönetimi faaliyetlerini yürütmek.
ç) Finansal grubun izleme ve kontrol politikalarını oluşturmak ve buna ilişkin faaliyetleri yürütmek.
d) Risk yönetimi, izleme ve kontrol faaliyetleri sonucunda riskli olduğu değerlendirilen hususları grup bünyesindeki ilgili finansal kuruluşla paylaşmak.
e) Finansal grubun bilgi paylaşım politikasını oluşturmak ve bu bilgilerin grup içinde güvenli bir şekilde paylaşımına ilişkin gerekli tedbirleri almak.
f) Suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesine yönelik olarak gruba bağlı finansal kuruluşların eğitim programına ilişkin çalışmaları koordine etmek ve eğitim programlarının etkin bir şekilde uygulanmasını gözetmek.
(3) Ana finansal kuruluşun uyum birimi, finansal grubun da uyum birimi olarak faaliyet gösterir. Ana finansal kuruluşun yönetim kurulu, finansal grup uyum görevlisinin bu Yönetmelikle getirilen görev ve sorumluluklarını etkin bir şekilde yerine getirebilmesini sağlamak amacıyla grubun finansal büyüklüğü, işlem hacmi, şube ve personel sayısı ya da karşılaşabileceği risklerin yüksekliği gibi unsurları göz önünde bulundurarak uyum birimine yeterli personel ve kaynak tahsisi yapılmasını sağlar.
Bu bağlamda tüm lisans alan kuruluşlara uyum politika ve prosedürlerini kendi iş modelleri ve iş sürelerine göre oluşturmalarını, mevcutta var olan politika ve prosedürlerini iş modelleri gelişmesi yada değişmesi durumunda güncellemeleri gerektiğini ve bu güncellemeler doğrultusunda MASAK'a bildirim yapmaları gerektiğini hatırlatmış olalım. (mevzuat gereği Politika ve Prosedürlerde herhangi bir değişiklik olmasa dahi en az yılda bir kez gözden geçirilmedir)
NOT: 6493 sayılı kanunu 12. maddesinin 1. fıkrasında (e) Münhasıran fatura ödemelerine aracılık hizmeti, (f) münhasıran ödeme emri başlatma hizmeti ve (g) münhasıran ödeme hesabına ilişkin bilgilerin sunulması hizmetini sağlayan kuruluşların uyum programı oluşturma yükümlükleri olmadığını hatırlatalım.
Sevgi ve saygılarımla...
Ömer Şahin
Kaynak :
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=12426&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
Yorumlar
Yorum Gönder